Yüksek devir hızları nedeniyle, modern makinalarda dengelenmemiş küçük kütleler bile önemli atalet kuvvetlerinin doğmasına yol açarlar. Bu atalet kuvvetleri duruma göre şiddetli titreşimlere neden olarak taşıyıcı gövde ve temelleri tehlikeli şekilde zorlarlar.Bu yazımızda karşılaşabileceğiniz üç tür dengesizlik üzerinden geçeceğiz.  

Üç yaygın dengesizlk türü:

• Statik Dengesizlik
• Dinamik Dengesizlik
• Rotor Dengesizliği

Her bir dengesizlik (balanssızlık) türü, makinenin titreşim genliği ve faz açılarında kendini gösterecektir.

Şimdi bu dengesizlik türlerinin her birinin makinenizde nasıl göründüğünü inceleyelim.

Statik Dengesizlik

Statik dengesizlik, dengesizlik ağırlık merkezinde olduğunda meydana gelir. Titreşim genliği her iki yatak için de aynı olacaktır ve devir sayısındaki bileşenlere ait faz açıları da aynı olacaktır.

Dinamik Dengesizlik

Dinamik dengesizliğin özel bir türü olan Çift Dengesizlik (Couple Unbalance) durumu, ana atalet ekseni dönme ekseninden saptığında ve bu eksenler şaftın ağırlık merkezinde kesiştiğinde ortaya çıkar. Titreşim genliği, statik balanssızlıktaki gibi her iki yatakla aynı olacaktır, ancak faz açıları 180 derece farklı olacaktır. Çift Dengesizliğin (Couple Unbalance) gösterimi alttaki görselde yer almaktadır.

Dinamik dengesizliğin genel hali, ana atalet ekseni dönme ekseninden yer değiştirdiğinde ve şaftın ağırlık merkezinde kesişmediğinde ortaya çıkar. Bu durumda yataklarda hem titreşim genliği hem de faz açıları farklı olacaktır.

Rotor Dengesizliği

Ankastre (tek taraftan yataklı) rotorlarda dinamik dengesizlik gözlenmesine Rotor Balanssızlığı denir. Bu durumda eksenel titreşimler de gözlenebilir. Dengeleme düzlemi ve titreşim ölçümü yapılacak yatakların cihaza tanıtılması için özel prosedür uygulanır.

Balanssızlık problemini çözebilmek için dengeleme işlemi yapmak gerekmektedir. İdeal olarak dengelenmiş bir rotorda hiçbir dengesizlik olmaması gerekir. Ancak pratikte üretimdeki tolerans hataları, mekanik oynaklık, aşınma, eksen kaçıklığı gibi faktörler nedeniyle mükemmel dengelemeye erişilemez. Daima bir miktar artık dengesizlik kalır.

“Balans Kalitesi” ya da izin verilebilen titreşim düzeyi ile belirlenen bu artık dengesizlik, dengeleme yapılan makinanın gördüğü işe ve dengeleme işleminin yapısına bağlıdır.

Dengeleme işlemi ise dengeleme  tezgahlarıyla ya da portatif cihazlarla yapılır. Sabit dengeleme tezgahları çeşitli büyüklüklerde ve özelliklerde imal edilir.Bazı durumlarda dengeleme tezgahı bulunmayabilir veya dengelenecek rotor sabit bir dengeleme tezgahına sığamayacak kadar büyük olabilir.Böyle durumlarda rotorun yerinde dengelenmesi çok daha ekonomik ve kolaydır.

Makina bakım ve çözümleri olarak hizmet sunduğumuz yerinde balans hizmetimiz hakkında detaylı bilgi almak için "YERİNDE BALANS" sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

Bu yazı, PRO-PLAN tarafından hazırlanan "Titreşim Ölçümüne Dayalı Makina Bakımı" başlıklı dokümandan yararlanılarak hazırlanmıştır.