Türbinler gibi kaymalı yataklara sahip makinalarda elzem olarak kullanılan yatak göbeklerinin merkezlenmesi işlemi, doğrusallık ölçümleri içerisindeki özel bir uygulamadır.

Bilindiği üzere uzaydaki her iki nokta birer doğru belirler. Yatak göbekleri merkezlenmesi uygulamasının hesaplanmasında bu doğrulardan faydalanılır. Hizalama işlemi için bir adet referans doğru tayin edilir; geri kalan tüm yatakların göbek merkezleri, yani çembersel içyüzeylerinin geometrik merkezleri, bu doğrudan ne kadar sapma ile konumlandığı tesbit edilerek sözkonusu doğru üzerinde yeralacak şekilde konumlandırılır.

Hizalama işlemi öncesindeki kaçıklık, her bir yatak için tek bir ölçüm setinde yatay ve düşey bileşenlerde ayrı ayrı belirlenir. Sonuçlar irdelerndiğinde, referans doğruya dik bir düzlemde doğrunun düzlemdeki izdüşümü başlangıç noktası olmak üzere, ilgili yatağın merkezinin bu referans noktasına göre konumu tayin edilir.

Alışılmış türbin uygulamalarda, referans noktalar türbinin iki adet yatak göbeğinin merkezleri olarak seçilir. Alternatif olarak dışarıda özel veya rastgele harici bir nokta da uygulamanın amacına doğrultusunda seçilebilir. Referans olarak kullanılacak lazer ünitesinden çıkan lazerin yerçekimine dik bir düzlem taraması, yerçekimine paralel olması gibi özel başlangıç şartları da ölçüme ilave edilebilmektedir.

Bu noktada referans ve ölçümlerde kullanılacak lazer ünitesinin stabilitesi, hassasiyeti, hareket kabiliyetleri gibi özelliklerine dikkat etmek gerekmektedir. Ek olarak ortam şartlarının (nem, vb.) ölçüm belirsizliğini ne oranda arttırdığı da irdelenmelidir.

Yatak hizalama işleminin kurulum aşamasında bir kez gerçekleştikten sonra çok nadir revizyonlarda tekrar incelendiği düşünüldüğünde, konunun ne kadar kritik olduğu gün yüzüne çıkmaktadır.

Yatak göbeklerinin merkezlenmesi ile şaft hizalama [kaplin ayarı) işlemleri son derece birbirini tamamlayan işlemler olup, aralarındaki ilişki, esas amacın sorunsuz güç aktarımı ve istenmeyen kuvvetlerin önlenmesi olduğu hatırlandığında şu şekildedir:

Yatak göbeklerinin merkezlenmesi sayesinde, yataklar üzerine oturan şaftın üzerine güç iletimi sırasında ek kuvvetler binmesinin önüne geçilir, böylece şaftın tarafsız ekseninin dönme eksenleriyle çakışması hali  -hedeflenen toleranslar çerçevesinde-  her daim korunmuş ve yataklara binen ek iç kuvvetler en aza indirilmiş olur.

Şaft hizalama işleminde ise güç aktarımı yapan en az iki farklı makinaya ait şaftların dönme eksenlerinin çakıştırılması amaçlanmaktadır. Kaplin ayarı konusunda detaylı bilgi için lütfen ilgili başlığı ziyaret ediniz.

Diğer tüm geometrik ölçümlerde olduğu gibi, yatak göbekleri merkezlenmesi uygulamasında da aşağıdaki esaslara bağlı kalmakta fayda vardır:

"Yüzey koşullarına dikkat etmek"

Şaft hizalamadan farklı olarak geometrik ölçüm uygulamalarında amaca yönelik olarak sensörler uygulama boyunca lokasyon ve pozisyon değiştirebilmektedir, dolayısıyla her bir ölçüm pozisyonundaki yağ, kir, vb tabakalar hem ölçüm boyunca stabiliteyi hem de ölçümler arasındaki tutarlılığı olumsuz yönde etkileyebilir.

İlave olarak referans alınan yüzey düzgünsüzlüklerinin ölçüm belirsizliğini arttırıcı birer etken olup olmadığı ilgili ölçüm öncesinde sorgulanmalı, ölçümlere herhangi bir soru işareti olmaksızın başlanmalıdır.

"Lazer üreticinin stabilitesine dikkat etmek"

Kimi uygulamalarda üretilen lazerin bağlandığı dairesel yüzeyin merkez ekseni ile çakışık olması amaçlanabilir; dolayısıyla ölçüm boyunca lazerin, yani lazer üretici ünitenin bütünüyle konumunun değişmeyeceğinden emin olmak gerekmektedir. 

Benzer şekilde düşük sıcaklıklarda muhafaza edilen ve görece yüksek sıcaklıklardaki ortamlarda yapılacak ölçümlerde (veya tam tersi koşullardaki uygulamalarda) ekipmanların iç termal genleşmelere maruz kalabileceği hatırlanmalı, sistemin kendi içerisinde stabil duruma gelmesi için gerekli zaman, ölçümden önce ekipmana tanınmalıdır. 

"Ekipmanı tanımak ve ölçüm beklentilerini birlikte değerlendirmek"

Yatak göbekleri merkezlenmesi işlemi için kullanılacak ölçüm ekipmanının ölçüm prensibini ve varsayımlarını kavramak gereklidir. Ölçüm prensibinin yatak iç yüzeyinin düzgünlüğünü ölçerek mi yoksa yatak iç yüzeyinin düzgün bir silindirik yüzey olduğunu varsayarak mı  geometrik merkezi tayin ettiği uygulama özelinde kritik önem taşıyabilmektedir.

Ek olarak, geometrik ölçümlerde yapılan işlemler boyunca insan faktörünün de ölçümü etkileyebileceği unutulmamalı, hangi uygulama hatalarının hangi ölçüm parametrelerini etkileyebileceği göz önüne alınmalıdır. Bu konuda bir örnek vermek gerekirse, bir raydaki tek eksende doğrusallık ölçümü boyunca düşey düzlemde veri toplayan lazer alıcı, insan eliyle ölçüm noktalarına yerleştirilmeleri sırasında sabitlendiği düzlem üzerinde dönebilme suretiyle kazandığı yatay ölçüm hatalarından etkilenmez. Daha doğru ifade etmek gerekirse değerlendirmeye alınmaz.

Sorularınız, hizmet ve cihaz talepleriniz için lütfen bizimle iletişime geçiniz.