Rulmanın hasara uğradığını ya da uğramak üzere olduğunu nasıl anlarsınız? Rulmanlar sonsuza kadar çalışmaz ve gerekli önlemler alınmazsa hasara uğrayabilir. Bu yüzden rulman arızalarının belirtilerini iyi bilmek gerekir.

Rulman hasarları, rulmandaki yuvarlanma elemanları tarafından iç ve dış bileziklerde hasar oluşumu yoluyla ortaya çıkan titreşimlerin konumlandığı frekans  bölgelerine göre 4 aşamada kategori edilmiştir.

İlk aşamada, rulman bileziğinde küçük çatlaklar görülür ve spektrumda ultrasonik frekanslarda yuvarlanma elemanlarının etkileri görülür. Bu aşama normal çalışma olarak kabul edilir. Kusurlar 20.000 Hz- 60.000 Hz aralığında görülür.

İlk aşamada rulman değişimi gerekmese de bilezik ve yuvarlanma elemanları arasında yeterli yağlanmanın gerçekleşmediğinin göstergesidir. Yatak hasar frekansları, yüksek frekanslı zarf (HFE) spektrumlarında görünecek, ancak ilk aşamada normal titreşim spektrumlarında görünmeyecektir [1].

İkinci aşamada, rulmanın doğal frekanslarında çınlayan kusurlar oluşmaya başlar. Bu genellikle 500 Hz - 2000 Hz aralığında gerçekleşir. Bu doğal frekanslar yatak yapılarının rezonansları, yatakların ya da bileziklerin ya da yuvarlanma elemanlarının rezonansları da olabilir. Yan bant frekansları da bu merkez frekansların altında ve üstünde görünmeye başlar. Bu aşamada kritik makinalar için onarım planlanmalıdır.

Üçüncü aşamada yatak kusur frekanslarında seviyeler artar ve spektrumda harmonikler görünür. Bu aşama ilerledikçe hasar frekansı harmonikleri ve yan bantları artar. Yatak çıkarılırsa bileziklerdeki hasarlar açıkça görülebilir. Bu aşamadaki rulmanlar, kritik ve kritik olmayan tüm makinalar için değiştirilmelidir.

Dördüncü aşama rulmanın ömrünün sonuna doğru görülür. Bu aşamada, gürültü tabanı tüm frekanslarda yükselir ve rastgele, geniş bant spektrum oluşturur. Hem yüksek frekanslı gürültü tabanının hem de HFE nin genlikleri gerçekten azalabilir, ancak bu, rulmanın arızalanmak üzere olduğunun işaretidir. Rulmanlar bu aşamada mutlaka değiştirilmelidir.

Bir rulmanın hangi aşamada olduğunu tanımlayabilmek, daha doğru, öngörülü bakım planının uygulanmasında yardımcı olacaktır. Bu da makinelern ve bileşenlerinin mümkün olan en az aksama süresi ile sorunsuz çalışmasını sağlamaya yardımcı olacaktır.

[1]Technical Associates Vibration Diagnostic Handbook alıntısıdır.

Acoem tarafından yayınlanan 'Do You Know the 4 Stages of Bearing Failure?' başlıklı yazıdan çevrilmiştir. Orjinal metin ve video için buraya tıklayınız.